Opis ogólny

Tulipan jest pięknie kwitnącą wieloletnią rośliną cebulową należącą do rodziny liliowatych. Kształt i kolorystyka kwiatów jest bardzo różnorodna ze względu na ogromne bogactwo gatunków tulipana (ponad 120) oraz ich odmian (15 tys).

Obecnie jest popularny na całym świecie a naturalnym miejscem występowania jest południowa Europa, północna Afryka i Azja.

Tulipany są roślinami cenionymi przez ogrodników i działkowców jako ozdoba ich ogrodów a przez hodowców jako kwiat cięty. Są łatwe w uprawie i stosunkowo wcześnie kwitną bo już od końca marca co jest ich dodatkowym atutem.

Wygląd:
Cechą charakterystyczną dla większości odmian tulipana jest posiadanie nierozgałęzionej łodygi o długości 7 cm do 75 cm. Bezogonkowe liście są  kształtu eliptycznego lub lancetowatego. Kwiaty składają się z sześciu płatków o bardzo zróżnicowanym kształcie, wielkości i kolorze. Często również słupek i pręciki są elementami bardzo ozdobnymi.

Ciekawostki

• Tulipanom nadaje się imiona sławnych ludzi, np.: Elvis Presley, Antonio Vivaldi, Jurij Gagarin, Hillary Clinton, czy Maria Kaczyńska.

• W XVII wieku popularność tulipanów doprowadziła do tzw tulipanowego szału, zwanego także tulipomanią lub tulipanomanią, zdarzało się wówczas, że za jeden tulipan płacono równowartość domu a nawet kamienicy!

• Podczas tulipomanii w XVII wieku, dochodziło do tzw. „handlu wiatrem”, procederu polegającego na sprzedaży tulipanów, które jeszcze nie były posadzone. Można tu zauważyć podobieństwo do obecnych „kontraktów terminowych”.

• Tulipan jest uważany za kwiat narodowy Holandii (mimo, że pochodzi z Azji Mniejszej), która obecnie eksportuje ich miliony i jest zdecydowanym liderem światowego rynku tych kwiatów.

• 7 milionów tulipanów, narcyzów, hiacyntów, żonkili i innych kwiatów można podziwiać we wspaniałym ogrodzie „Keukenhof”, znajdującym się na terenie Holandii i obejmującym obszar 32 hektarów.

• Ciekawym zjawiskiem obserwowanym u tulipanów jest tzw termonastia. Kwiaty tulipana reagują na zmiany temperatury otoczenia otwierając się lub zamykając w zależności od warunków zewnętrznych. Najczęściej granica ta to ok 13 - 15° C (kwiaty otwierają się gdy temp wzrośnie powyżej 15° C, natomiast zamykają się gdy spadnie poniżej 13° C). Interesujące jest to, że każdy taki cykl otwierania i zamykania kwiatu powoduje wydłużenie jego płatków co w efekcie prowadzi do ich podwojenia po kilku takich cyklach.

• Tulipan charakteryzuje się wytwarzaniem wyjątkowo żywotnego pyłku, zachowując zdolność zapylania do ponad trzech miesięcy.

Klasyfikacja tulipanów

Hodowane obecnie tulipany są mieszańcami o trudnym do określenie rodowodzie. Istnieje ponad 15 tysięcy odmian tych kwiatów i dzieli się je na piętnaście grup: 

• Tulipany pojedyncze wczesne kwitną już na przełomie marca i kwietnia. Osiągają wysokość około 25-30 cm. Charakteryzują się pojedynczymi, zazwyczaj jednobarwnymi kwiatami z sześcioma płatkami. Ten typ tulipanów znakomicie sprawdza się na rabatkach. 

• Tulipany pełne wczesne kwitną na początku kwietnia i dorastają do około 30 cm. Kwiaty wyróżniają się większą liczbą płatków, przez co stają się podobne do piwonii. Wyglądają efektownie na rabatkach i tarasach. 

• Tulipany Triumph kwitną na przełomie kwietnia i maja. Osiągają około 50 cm. Kwiaty mają różnobarwne, matowe płatki, które często posiadają obwódkę kontrastującego koloru. Mocna i sztywna łodyga sprawia, że tulipany te doskonale nadają się na kwiat cięty. 

• Tulipany mieszańce Darwina (hybrydy Darwina) kwitną na przełomie kwietnia i maja. Maksymalna wysokość tego gatunku to 70 cm. Te okazałe tulipany charakteryzują się dużymi, jednobarwnymi kwiatami o nieco błyszczących, owalnych płatkach. Cechą charakterystyczną mieszańców Darwina jest odporność na choroby i niekorzystne warunki atmosferyczne. Wysoka plenność sprawia, że często występują w ogrodach kwiatowych. 

• Tulipany Crispa kwitną zazwyczaj w maju i osiągają różne wysokości do około 50 cm. Kwiaty mają drobno postrzępione brzegi płatków, dlatego też czasem nazywane są strzępiastymi. Te popularne, choć wyhodowane stosunkowo niedawno tulipany, są szczególnie polecane, jako kwiat cięty. 

• Tulipany Viridiflora, zwane również tulipanami zielonokwiatowymi, kwitną pod koniec maja i dorastają do około 40 cm. Płatki tych kwiatów zawierają zielony barwnik, który można zaobserwować w postaci smug lub plam. 

• Tulipany liliokształtne kwitną w maju i osiągają 40 – 50 cm. Wysmukłe kwiaty charakteryzują się długimi, wąskimi płatkami o ostro zakończonych końcach, wygiętych w kształcie kielicha. Jedyną cechą ujemną tych przepięknych kwiatów jest to, że są bardzo wrażliwe na warunki atmosferyczne. 

• Tulipany pojedyncze późne kwitną w drugiej połowie maja. Niektóre odmiany mogą osiągnąć wysokość 75 cm, a kwiaty przybierają różne barwy. Szczególnie ceniona jest odmiana „czarnego tulipana”, do której zalicza się „Queen of Night” i „Black Diamond”.  Bardzo dużą zaletą tej grupy tulipanów są ich sztywne pędy, dlatego też używa się je, jako kwiat cięty. 

• Tulipany Rembrandta kwitną w maju, a ich wysokość może osiągać od 40 do 70 cm. Płatki o płomienistych smugach i regularnych kreskach zawdzięczają swe pstre kolory działaniu wirusa. Na dzień dzisiejszy dostępne są odmiany charakteryzujące się takim właśnie wyglądem bez konieczności infekcji wirusem. 

• Tulipany papuzie kwitną w drugiej połowie maja i osiągają maksymalnie 60 cm. Cechą charakterystyczną tych ciężkich, wielokolorowych, pełnych przepychu kwiatów są, na wzór piór papuzich, powyginane, postrzępione, a nawet poskręcane na końcach płatki. 

• Tulipany pełne późne kwitną w maju, osiągając wysokość około 45 – 60 cm. Pełne, miseczkowate kwiaty składają się z wielu nieuporządkowanych płatków. Są to dosyć ciężkie kwiaty, dlatego często wymagają podparcia, szczególnie w czasie opadów. Nadają się na rabaty, jak również, jako kwiat cięty. 

• Tulipany Kaufmana (należące do botanicznych) kwitną już w marcu i dorastają jedynie do około 15 - 20 cm. Jest to gatunek charakteryzujący się pojedynczymi kwiatami z trójkątną plamą na zewnętrznych płatkach i plamistymi liśćmi. Ze względu na ich niewielki rozmiar polecane są na skalnik i rabatki. 

• Tulipany Fosteriana (należące do botanicznych) kwitną w kwietniu i osiągają do 40 cm. Kwiaty są duże, zwykle czerwone, a liście niektórych odmian mogą mieć dekoracyjne plamki. Uprawiane są w grupach na rabatkach i w szklarniach, jako kwiat cięty. 

• Tulipany Greiga (należące do botanicznych) kwitną w marcu i kwietniu. Ich wysokość to około 20 -40 cm. Wyróżniają się dużymi, dekoracyjnymi liśćmi z czerwonawym wzorem. Pięknie prezentują się na rabatkach. 

• Pozostałe gatunki botaniczne, do których należą:

Tulipa acuminata, T. agenensis, T. armena, T. aucheriana, T. batalinii, T. bakeri, T. biflora, T. borszczowii, T. butkovii, T. carinata, T. celsiana, T. clusiana, T. cretica, T. cypria, T. dasystemon, T. didieri, T. dubia, T. edulis, T. ferganica, T. gesneriana, T. goulimyi, T. grengiolensis, T. heterophylla, T. hoogiana, T. humilis, T. iliensis, T. ingens, T. julia, T. kolpakowskiana, T. kurdica, T. kuschkensis, T. lanata, T. lehmanniana, T. linifolia, T. marjolettii, T. mauritania, T. micheliana, T. montana, T. orphanidea, T. ostrowskiana, T. platystigma, T. polychroma, T. praecox, T. praestans, T. primulina, T. pulchella, T. retroflexa, T. saxatilis, T. sharonensis, T. sprengeri, T. stapfii, T. subpraestans, T. sylvestris, T. systola, T. taihangshanica, T. tarda, T. tetraphylla, T. tschimganica, T. tubergeniana, T. turkestanica, T. undulatifolia, T. urumiensis, T. urumoffii, T. violacea, T. whittalli.

Rozmnażanie tulipanów

Rozmnażanie tulipanów jest prostym zabiegiem polegającym na rozdzieleniu cebul. Podczas wegetacji zdrowa roślina (patrz pielęgnacja tulipanów) oprócz kwiatu i liści wytwarza także dodatkowe - tzw przybyszowe cebule. W zależności od odmiany oraz warunków hodowli możemy spodziewać się do czterech takich cebul z jednej cebuli matki. Cebule przybyszowe rozdziela się i sadzi na jesień do ziemi.

Oczywiście tulipan wytwarza też nasiona. Jednak rozmnażanie tulipanów przez nasiona nie jest polecanym sposobem w ogrodnictwie. Jakość roślin uzyskana w ten sposób jest niska gdyż są one krzyżówkami i cechy przez nie dziedziczone będą raczej na pewno mało atrakcyjne. Ponadto roślina płaci sporą cenę za proces wytwarzania nasion, co oczywiście negatywnie wpływa na rozwój cebuli.

Pielęgnacja tulipanów

Tulipany nie są szczególnie wymagającymi roślinami podczas okresu wegetacji, a mimo tego bardzo zdobią nasz ogród. Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się wówczas w zasadzie do tego, aby gleba nie była zbyt sucha, a także ochrony przed szkodnikami. Mam tutaj na myśli zwłaszcza wczesną wiosnę, gdy wychodzące z ziemi młode liście tulipanów są narażone na "wyżeranie" przez ptaki. Należy jednak pamiętać, że o wyglądzie i stanie zdrowia naszych roślin w przyszłym sezonie zadecyduje to, co zrobimy już po przekwitnięciu.

Pielęgnacja tulipanów po przekwitnięciu
Wiele osób interesuje się tulipanami w swoich ogrodach tylko w okresie kwitnienia oraz bezpośrednio przed nim. Oczywiście są odmiany tulipana, które będą przez wiele lat "zajmowały się same sobą" i w zasadzie nie jest konieczne dla ich przeżycia, aby coś przy nich robić. W każdym jednak przypadku odpowiednie postępowanie przyniesie wymierne, pozytywne efekty.

Jakie zabiegi pielęgnacyjne stosować i dlaczego?
Najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym wpływającym na jakość cebuli tulipana jest usunięcie pozostałości kwiatu po przekwitnięciu. Jest to istotne, ponieważ nam zależy na tym, aby roślina energię i zasoby magazynowała w cebuli, co w przyszłym roku zaowocuje ponownie pięknym kwiatem. Pozostawienie resztek kwiatu spowoduje, że roślina "skupi" się na produkowaniu nasion. Z punktu widzenia ogrodnika nasiona tulipana są bezużyteczne - rośliny z nich wyrastające charakteryzują się znacznie gorszymi cechami od roślin rodzicielskich.

Wytworzenie liści i kwiatu to dla cebuli tulipana ogromny wydatek na początku sezonu, dlatego w okresie po przekwitnięciu następuje okres regeneracji cebuli. Glebę, w której rośnie tulipan, należy w tym okresie utrzymywać wilgotną, aż do momentu samoistnego wyschnięcia liści. Liści nie należy, pod żadnym pozorem obcinać po przekwitnięciu! Nawet hodując tulipany na kwiaty cięte pamiętać trzeba o pozostawianiu co najmniej jednego liścia, który "wykarmi" cebulę.

Po obeschnięciu wszystkich liści należy wykopać cebule i przechować bez ziemi w suchym, osłoniętym od słońca aż do jesieni, gdy będziemy je ponownie sadzić. Zabieg ten chroni cebule przed atakami szkodników mających dostęp do cebul, jeśli pozostawi się je w glebie. Dodatkowo wykopanie cebul z ziemi pomoże nam w rozmnażaniu tulipanów.

Sadzenie tulipanów - kiedy i gdzie?

Cebule tulipanów sadzi się na jesień (wrzesień, październik) aby zdążyły wypuścić korzenie i "przyjąć się" przed zimą. W zależności od jakości gleby poleca się sadzenie dojrzałych cebul na głębokości 10 cm (gleby ciężkie, gliniaste) lub 15 cm (gleby lekkie). W przypadku młodych cebul głębokość należy zredukować do połowy.

Gdzie sadzić tulipany?

Tulipan lubi słońce więc stanowisko pod jego uprawę powinno być słoneczne. Co do warunków glebowych to najlepsze dla tej rośliny są gleby lekkie a zarazem żyzne. Ważnym czynnikiem jest przepuszczalność podłoża - cebule nie powinny być ciągle zanurzone w wodzie.